رادیوتراپی در درمان سرطان
درمان سرطان با رادیوتراپی – رادیوتراپی یا همان پرتودرمانی یکی از راه‌های درمان سرطان می‌باشد که با استفاده از دوزهای بالای تابش پرتو سلول‌های سرطانی را کشته و باعث تحلیل رفتن تومور سرطانی می‌شود. از دوزهای پایین تابش اشعه در ایکس‌ری برای دیدن ساختار‌های داخلی بدن مثل دندان ها و شکستگی‌های استخوان استفاده می شود.
پرتودرمانی چطور در مقابل سرطان عمل می کند؟
در دوز های بالای پرتودرمانی، اشعه باعث کشته شدن یا کاهش سرعت رشد سلول‌های سرطانی از طریق آسیب زدن به ماده ژنتیک سلول می شود. سلول های سرطانی که ماده ژنتیک آن‌ها آسیب دیده است تقسیم سلولی آن‌ها متوقف شده یا از بین می‌روند. و سپس بدن از این سلول های سرطانی مرده پاک‌سازی می شود.
رادیوتراپی باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی در همان لحظه نمی‌شوند. روزها یا هفته ها طول می‌کشد تا ماده ژنتیک یا همان DNA به اندازه ای آسیب ببیند که سلول از بین برود. بنابراین ازبین رفتن سلول های سرطانی هفته‌ها یا ماه‌ها پس از پایان رادیوتراپی ادامه پیدا می‌کند.
انواع پرتو درمانی
دو روش اصلی وجود دارد، پرتودرمانی از طریق تابش پرتو با منبع خارجی و داخلی.
تابش پرتو با منبع خارجی
در این روش پرتو از دستگاهی خارج از بدن شما ساطع می‌شود. دستگاه بزرگ است و امکان دارد پر‌سر‌وصدا باشد، و هیچ تماسی با شما ندارد و در اطراف شما می‌چرخد و پرتو را از جهت‌های مختلف به بدن شما می‌فرستد.
این روش به صورت درمان موضعی می باشد به این معنی که فقط قسمت خاصی از بدن را درمان می کند.برای مثال اگر شما سرطانی در ریه خود دارید فقط بر روی قفسه سینه پرتودرمانی انجام می‌شود نه کل بدن.
تابش پرتو با منبع داخلی
در این روش منبع پرتو در داخل بدن شما قرار می‌گیرد. منبع پرتو می‌تواند جامد یا مایع باشد.
پرتودرمانی با منبع داخلی جامد براکیتراپی نامیده می‌شود. در این روش کپسول، دانه و یا لوله کوچکی که حاوی منبع پرتو می‌باشد در داخل بدن شما در نزدیکی تومور جاگذاری می شود. همانند پرتودرمانی با منبع خارجی این روش نیز به صورت درمان موضعی می باشد. در براکیتراپی منبع پرتو برای مدتی به فرستادن پرتو به تومور ادامه می‌دهد.
پرتودرمانی با منبع داخلی مایع، درمان سیستمیک نامیده می‌شود. به این دلیل سیستمیک نامیده می‌شود چون ماده از طریق خون به بافت‌های مختلف می‌رود سلول‌های سرطانی را پیدا کرده و آن‌ها را از بین می‌برد.
شما می توانید از طریق خوردن، تزریق وریدی و یا تزریق با سرنگ این درمان را دریافت کنید.
چرا مبتلایان به سرطان پرتودرمانی دریافت می‌کنند؟
پرتودرمانی برای درمان سرطان و کاهش علائم آن استفاده می‌شود. می‌تواند باعث درمان، جلوگیری از برگشت مجدد، توقف یا آهسته کردن رشد آن باشد.
وقتی از آن برای کاهش و تسکین علائم استفاده می‌شود به آن درمان علامتی می‌گویند.
پرتودرمانی با منبع خارجی باعث تحلیل تومور و درمان درد و مشکلات دیگر ناشی از تومور مثل اختلال در تنفس و عدم کنترل ادرار و مدفوع می‌شود.
اما درد استخوانی ناشی از سرطان می تواند با رادیوتراپی سیستمیک درمان شود. که به آن Radiopharmaceutical گفته می شود.
انواع سرطان هایی که با رادیوتراپی درمان می‌شوند.
پرتودرمانی با منبع خارجی در درمان اکثر سرطان‌ها استفاده می‌شود. و رایج ترین نوع پرتو درمانی می‌باشد.
براکیتراپی بیشتر در درمان سرطان های سر، گردن، سینه، گردن رحم، پروستات و چشم به کاربرده می شود.
نوعی پرتودرمانی سیستمیک به نام radioactive iodine بیشتر در درمان سرطان تیروئید استفاده می‌شود.
پرتودرمانی یکی از ابزارهای مهم درمان سرطان می باشد که گاهی در ترکیب با روش های دیگر درمان سرطان مثل شیمی‌درمانی یا جراحی استفاده می شود. پرتودرمانی می‌تواند در طی مراحل مختلف درمان بیماری و برای اهداف مختلفی استفاده شود مانند:
- تسکین علائم در سرطان پیشرفته
- به عنوان درمان اولیه سرطان
- در ترکیب با درمان های دیگر سرطان
- برای تحلیل تومور قبل از جراحی
- برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده پس از جراحی
تفاوتی ندارد که چه نوع پرتودرمانی را دریافت می‌کنید ریزش مو و خستگی از عوارض معمول این روش می‌باشد. ریزش مو فقط در قسمتی از بدن که درمان دریافت کرده است رخ می‌دهد.
پرتودرمانی بر پوست نیز اثر می‌گذار و باعث:
- تاول
- خشکی
- خارش
- پوست ریزی
- دیگر عوارض پرتودرمانی به قسمتی از بدن که درمان را دریاف کرده است بستگی دارد و شامل:
- اسهال
- درد‌گوش
- زخم‌های دهانی
- خشک شدن دهان
- حالت تهوع
- اختلال جنسی
- سرفه
- ورم
- مشکل در بلع
- ادرار دردناک و فوریت ادرار
- استفراغ
بر‌اساس گزارش NCI اکثر عوارض در طی دو ماه پس از پایان درمان از بین می‌رود. ولی در موارد نادر عوارض می‌تواند برای مدت شش ماه یا بیشتر پس از پایان درمان باقی بماند و حتی ظاهر شود.
عوارض جانبی دیررس شامل:
- مشکلات دهانی
- مشکلات مفصلی
- تورم
- احتمال سرطان ثانویه
این عوارض می توانند حتی سال‌ها بعد از پایان درمان ظاهر شوند. با پزشک درمورد نگرانی‌های خود درباره عوارض پرتودرمانی صحبت کنید.
رژیم غذایی خاص
پرتودرمانی ممکن است باعث عوارضی شود که غذا خوردن را برای شما سخت کند مثل حالت تهوع،زخم های دهانی و التهاب مری. و در عین حال چون بدن شما به انرژی زیادی برای ترمیم آسیب ناشی از پرتودرمانی دارد. تامین کالری و پروتئین کافی برای حفظ وزن از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد.
اگر شما مشکلی در غذاخوردن یا حفظ وزن دارید با پزشک خود مشورت کنید، حتی صحبت کردن با متخصص تغذیه می‌تواند کمک‌کننده باشد.
کار کردن در حین پرتودرمانی
بعضی افراد می‌توانند به صورت تمام وقت در حین پرتودرمانی کارکنند بعضی افراد به صورت پاره وقت و بعضی اصلا. این که چقدر می‌توانید کار کنید کاملا بستگی به حال شما دارد در این‌باره با پزشک خود مشورت کنید تا متوجه شوید چه انتظاری باید از درمان خود داشته باشید. به احتمالا زیاد در ابتدای پرتودرمانی به اندازه کافی احساس خوبی دارید که کار کنید. اما با پیشرفت پرتو درمانی اصلا تعجب نکنید که بیشتر احساس خستگی بکنید، انرژی کم تری داشته باشید و حتی احساس ضعف بکنید. بعد از پایان پرتودرمانی بین چندهفته تا چند ماه زمان می‌برد تا بهتر شوید.